Debata o czasach segregacji rasowej w RPA z udziałem polskiej historyk

Ekspertka w dziedzinie historii Francji i Republiki Południowej Afryki wystąpi w międzynarodowej debacie związanej z przeciwdziałaniem segregacji rasowej w Republice Południowej Afryki w czasach apartheidu. Historyk będzie reprezentowała Wojskową Akademię Techniczną na kongresie, który odbędzie się w dniach 26-28 czerwca 2024 r. w Johannesburgu. Wydarzenie to zbiega się w czasie z 30. rocznicą pierwszych demokratycznych wyborów w Republice Południowej Afryki, w których swój głos miał prawo oddać każdy mieszkaniec, niezależnie od koloru skóry.

Jak przypomina dr Anna Konieczna, apartheid – z języka afrikaans "odrębność" – opierał się na kilkusetletniej tradycji segregacji rasowej zainicjowanej w Kolonii Przylądkowej i przyjętej przez cztery republiki angielsko-burskie, które od 1912 r. tworzyły Związek Południowej Afryki, a od 1961 r Republikę Południowej Afryki. W 1948 r. do władzy doszła Partia Narodowa, reprezentująca białych Afrykanerów.

"Apartheid stał się oficjalną polityką państwa za sprawą kodyfikacji dotychczas obowiązujących stosunków społecznych. Poszczególne ustawy wprowadzały podział społeczeństwa południowo-afrykańskiego na cztery kategorie rasowe: Białych, Czarnych, Metysów i Hindusów, określane na podstawie aparycji i uznania społecznego" – tłumaczy badaczka.

Wyjaśnia, że zgodnie z polityką apartheidu przynależność do jednej z kategorii rasowych determinowała możliwość korzystania z praw obywatelskich, dostępu do szkolnictwa, wykwalifikowanych zawodów lub opieki społecznej, tworzenia organizacji politycznych i związków zawodowych.

"Apartheid miał również wymiar geograficzny. Przejawiał się segregacją przestrzeni publicznej oraz ograniczeniem wolności poruszania się poza strefami wyznaczonymi dla poszczególnych kategorii. Tylko grupa białych korzystała z pełni praw obywatelskich i praw człowieka" – podkreśla dr Konieczna.

Dodaje, że od końca lat 40., za sprawą opozycji południowo-afrykańskiej, w tym - organizacji reprezentujących czarną ludność kraju, apartheid stał się przedmiotem debat na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zmobilizowało to do działania niepodległe państwa, organizacje pozarządowe, instytucje kościelne oraz komitety solidarności na całym świecie. Celem tej mobilizacji było szerzenie świadomości na temat systemu apartheidu, zbieranie funduszy na walkę z nim oraz izolacja rządu w Pretorii poprzez sankcje międzynarodowe.

Dopiero na początku lat 90., pod wpływem presji międzynarodowej i końca Zimnej Wojny, rząd południowo-afrykański rozpoczął negocjacje z opozycją na temat transformacji ustrojowej. W kwietniu 1994 roku w Republice Południowej Afryki odbyły się pierwsze demokratyczne wybory.

Dr Anna Konieczna pracuje w Zakładzie Nauk Humanistycznych Instytutu Organizacji i Zarządzania Wydziału Bezpieczeństwa, Logistyki i Zarządzania WAT. Po ukończeniu doktoratu badała historię francuskiej solidarności przeciwko systemowi apartheidu Republice Południowej Afryki. Prowadziła gościnnie badania na Uniwersytecie w Oksfordzie. Pod jej redakcją powstała praca zbiorowa pt. Globalna historia anty-apartheidu. "Ku wolności" w Republice Południowej Afryki (oryg. A global history of anti-apartheid. "Forward to freedom" in South Africa) wydana przez Palgrave Macmillan w serii St Anthony’s (STANTS).

Do udziału w debacie polską ekspertkę zaprosił prof. Paul Landau z Uniwersytetu w Maryland. Tematem panelu dyskusyjnego będzie międzynarodowa solidarność z opozycją południowo-afrykańską przeciwko apartheidowi.

Badaczka została laureatką konkursu na małe granty badawcze organizowanego przez Instytut Francuski w Johannesburgu (IFAS). Do konkursu zgłoszono ponad sto projektów naukowych z Francji i Europy. Finansowanie uzyskało trzydzieści sześć złożonych aplikacji. Instytut podlega francuskiemu Ministerstwu Spraw Zagranicznych i wcześniej już wspierał finansowo badania dr Koniecznej w Republice Południowej Afryki. Zebrane fundusze pozwolą na przeprowadzenie czterotygodniowej kwerendy archiwalno-bibliotecznej

Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk

kol/ zan/