Wznowienie pionierskiej książki popularyzującej w Polsce światową archeologię

Pierwsze wydanie książki ukazało się w 1956 roku. Wydawnictwo szybko zyskało rzesze miłośników. Łączny nakład wyniósł prawie pół miliona egzemplarzy. Zenon Kosidowski przybliżył polskiemu czytelnikowi kluczowe wydarzenia w badaniach starożytnych cywilizacji Bliskiego Wschodu – Egiptu i Mezopotamii, Mezoameryki, strefy egejskiej i Rzymu – Pompejów i Herkulanum. Książka jest opowieścią, w której fabularne opisy barwnych przygód badaczy i awanturników przeplatają się z naukowymi wyjaśnieniami znaczenia poczynionych przez nich ustaleń.

Do tekstu nie wprowadzono żadnych zmian ani przypisów, mimo że wiele wiadomości od pierwszego wydania ponad pół wieku temu się zdezaktualizowało. Wydawca zadbał jednak o komentarz zamieszczony we wstępie, autorstwa Zdzisława Skroka, znanego popularyzatora nauki i archeologa. „Do czasu Kosidowskiego więc polscy uczeni, a tym bardziej publiczność czytająca, wiedzieli niewiele albo zgoła nic o wielkiej przygodzie światowej archeologii, o tym, jak pustynne piaski i egzotyczne puszcze przemówiły językami twórców wielkich, choć zapomnianych cywilizacji” – pisze polski archeolog, podkreślając zasługi Kosidowskiego w popularyzacji nauki.

Dodaje, że książkę cechuje wysoki poziom literacki, zastrzegając przy tym archaiczność zastosowanego języka. Atutem książki jest również szeroki zakres tematyczny – czytelnik może zagłębić się w opowieść, której akcja rozgrywa się na kilku kontynentach, w różnym czasie. Kosidowski, zdaniem autora wstępu, potrafił zastosować odpowiednie chwyty retoryczne, a to dzięki pracy w mediach – Polskim Radiu i znajomości mechanizmów narracji przykuwającej uwagę odbiorcy.

Skrok punktuje wady książki – przede wszystkim wtręty stalinowsko-leninowskiej sylogistyki, krytykujące „archeologię burżuazyjną”. Wskazuje także na przestarzałe datowanie i interpretację znalezisk – np. przypisywanie rozwiązłości władcom minojskim na podstawie fresków z Knossos.

Zenon Kosidowski (1898–1978) znany jest polskiemu czytelnikowi z kilku popularnonaukowych książek dotyczących historii starożytnej. Oprócz „Gdy słońce było bogiem” (1956), wydał „Królestwo złotych łez” (1960), „Opowieści biblijne” (1965), „Rumaki Lizypa” (1965) i „Opowieści ewangelistów” (1975). Pochodził z rodziny inteligenckiej, był ciotecznym bratem Arkadego Fiedlera. Uczestniczył w Powstaniu Wielkopolskim. Jego debiut literacki miał miejsce w 1919 roku, kiedy opublikował swoje poezje. Od 1928 roku kierował poznańską rozgłośnią Polskiego Radia, a od 1937 roku był wicedyrektorem tej instytucji w Warszawie. Po wybuchu II Wojny Światowej wyemigrował do USA. W 1952 powrócił do Polski, gdzie podjął działalność pisarską.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ mrt/